Pożyczka to potocznie jest to operacja polegająca na udzieleniu przez osobę fizyczną lub instytucję określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony.

Pożyczka jest umową nazwaną. Kształtuje i kreuje tzw. stosunki kredytowe, które polegają na odstąpieniu określonej wartości w pieniądzach lub towarach. Pożyczka jest umową konsensualną. Do jej zawarcia wystarczające są zgodne oświadczenia obydwu stron. Pożyczka, której kwota jest większa niż tysiąc złotych, powinna zostać udokumentowana. W innych sytuacjach złożenie oświadczenia woli może nastąpić w dowolnej formie. Pożyczka jest czynnością prawną dwustronnie zobowiązującą. Może być zarówno odpłatna, albo nieodpłatna. Konsekwencją zawarcia umowy pożyczki jest przeniesienie na biorącego własności przedmiotu stanowiącego pożyczkę.

Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze (gotówkowe albo bezgotówkowe) lub inne rzeczy, które oznaczone są co do gatunku według ilości, miary lub wagi. To, że przedmiotem tej umowy mogą być rzeczy, odróżnia ją od umowy kredytu. Pożyczka może być odpłatna lub nieodpłatna, zaś kredyt jest odpłatny. W przeciwieństwie do kredytu bankowego nie jest wymagane określenie celu na jaki pieniądze zostaną wydatkowane, ani naliczenie i pobranie odsetek.

Z umowy pożyczki wynika obowiązek pożyczkodawcy wydania biorącemu przedmiotu umowy. Umowa stron zwykle określa termin wydania. W przypadku gdy nie określa, świadczenie należy spełnić niezwłocznie po wezwaniu dłużnika od jego wykonania.

Osoba udzielająca pożyczki może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, gdy zwrot pożyczki jest wątpliwy z uwagi na fakt złego stanu majątkowego drugiej strony. Pożyczkodawca nie może tak zrobić, jeżeli w chwili zawarcia umowy wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy. Odstąpienie od umowy ma moc wsteczną, czyli na tej podstawie następuje wygaśnięcie zobowiązania i przywrócenie stanu sprzed zawarcia umowy.

Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany.

Zarówno roszczenie dającego pożyczkę o zwrot przedmiotu pożyczki, jak i roszczenie biorącego o jej wydanie, ulegają przedawnieniu w terminie 3 lat, ponieważ są to roszczenia majątkowe. Roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, kiedy przedmiot miał być wydany. Chwila wydania przedmiotu zazwyczaj jest określana w umowie pożyczki, w przeciwnym przypadku bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się w dniu zawarcia umowy.